Edukacja w sporcie jako zagadnienie na wyższych uczelniach ma już niemałą historię. Robi się coraz popularniejszym, poważniejszym i potrzebnym kierunkiem z obszerną literaturą. Co roku na rynku pracy pojawiają się wyszkoleni specjaliści i instruktorzy sportowi. Niektórzy zostają trenerami zawodowych sportowców, inni skupiają się na amatorach w siłowniach i fitness klubach.
Dlaczego edukacja poprzez sport jest tak ważna?
Osobną i niemałą grupą są pedagodzy i nauczyciele wychowania fizycznego i wszyscy ci, którzy zajmują się edukacją dzieci i młodzieży. Mają oni nie lada zadanie przed sobą, zważywszy na to, że świat obserwuje i zauważa proces zanikania aktywności fizycznej u dzieci. Występują też coraz częściej problemy z tradycyjną komunikacją, budowaniem dłuższych zdań, wypowiedzi i logiczną argumentacją swoich opinii i sądów. Piszę tu celowo “aktywności fizycznej” a nie “sportowej”, gdyż zwrócono mi ostatnio uwagę, całkiem poważnie “e-sport to też sport”. Dobrze, zostawmy teraz temat zalet rozwojowych FIFY 2019 i CS:Go, nie o tym chcemy dziś rozważać.
Zmagamy się z plagą różnych chorób cywilizacyjnych. Wiele z nich jest wynikiem naszego własnego zaniedbania i braku profilaktyki. Nikt nie zagwarantuje nam, że prowadząc higieniczny tryb życia nic złego się nam nie przytrafi, ale na pewno kilkoma ćwiczeniami w tygodniu zmniejszymy ryzyko udaru, zawału, chorób wieńcowych i wielu innych. Jednym z lepszych i skuteczniejszych sposobów na dbanie o nasze zdrowie jest systematyczne uprawianie sportu. Nie zawsze musi on być drogi, wyczynowy, zajmujący cały nasz czas. Ważne, żeby aktywność fizyczna była regularna i dostosowana do naszych możliwości.
Wyrabianie dobrych nawyków i szacunku do samego siebie
Regularność i planowanie treningów przychodzą łatwiej tym, którzy już od dziecka mieli ze sportem sporo kontaktu. Łatwiej wyrabiają sobie nawyk ćwiczenia i treningi stają się naturalną częścią dnia czy tygodnia.
Dlatego w obecnej dobie rozwijania się świata wirtualnego ważne jest dbanie o sportową edukację naszych dzieci. Baron Pierre de Coubertin propagował wychowywanie młodzieży poprzez sport, ale już całkiem małe dzieci możemy do niego zachęcać. Najpierw poprzez proste ćwiczenie rytmiczne w formie zabawy, które świetnie poprawiają koordynację i rozwój ruchowy dzieci. Potem pokazując bogactwo dyscyplin sportowych, które są w naszym zasięgu. Można się zdecydować na dyscypliny zespołowe lub na indywidualne zajęcia.
Ważne, żeby przekazywać i wpajać dzieciom jak dużo zalet niesie za sobą uprawianie sportu. Każda nauka jest skuteczniejsza jeśli angażuje różne zmysły dziecka, w końcu nie tylko wzrok i słuch się liczą. Sport uaktywnia niemalże wszystkie zmysły jednocześnie, uczy je współdziałać ze sobą. Młody człowiek poznaje swoje ciało, uczy się słuchać sygnałów z niego płynących, zaczyna je rozumieć i szanować. Podczas treningów dziecko dowiaduje się, że sport jest dobrem pomagającym ukształtować człowieka jako osobę, wspiera jego samoświadomość i pomaga odnaleźć się na świecie, zwłaszcza w dobie natłoku chaotycznych informacji.
Od rodziców i opiekunów zależy kiedy, i czy zachęcą dzieci do aktywności fizycznej. Na pewno łatwiej jest połączyć ją z zabawą, ale przychodzi taki moment, że warto potraktować sport poważniej. Ze sportem łączą się ważne zagadnienia i cechy, które musimy przekazywać dzieciom, chcąc wychować je na dobrych, samodzielnych i współpracujących ze sobą dorosłych. Myślę tu o uczciwości, wytrwałości, obowiązkowości, szacunku dla przeciwnika i zasad gry czy zabawy. To wszystko są trudne cechy i emocje a ich rozwój w dziecku postępuje stopniowo, ale na pewno sport pomaga je wytłumaczyć oraz opanować. Uczy zwracania się z szacunkiem do zawodnika z innej drużyny i skutecznej komunikacji z kolegą ze swojego zespołu. Wpływa na budowanie się przyjaźni i umiejętności współpracy, nawet jeśli niekoniecznie się kogoś lubi. Szukanie kompromisów zamiast rozwiązań siłowych i sztuka negocjacji są nierzadkie w sali gimnastycznej. A są to przecież cechy, które pozytywnie procentują w przyszłości, w dorosłym życiu.
Sztuka akceptacji niepowodzeń i radości z sukcesów
Uprawiając sport nie można i nie da się pominąć porażek, niepowodzeń i przegranych. I to jest normalne i naturalne, i tego też młody człowiek musi się nauczyć. Chodzi nie tylko o sposób na godne i honorowe przyjęcie porażki jako czegoś, co niestety przytrafia się każdemu z nas. Chodzi o to, że pomimo to, że bywa boleśne to trzeba sobie z tym poradzić nie załamując się i nie rezygnując z obranego celu. Ważne jest, aby dziecko nauczyło się analizować co się wydarzyło przed przegraną, jak do tego doszło? Czy to był efekt zaniedbanych treningów, niedostatecznej pracy, niesłuchana poleceń trenera czy po prostu ktoś inny był wtedy po prostu lepszy. Czy to był słabszy dzień, czy za mało się przyłożyło do tego co robi. Sama świadomość tego co było przyczyną jest ważna dla dalszej motywacji, ważne by porażka nie zniechęciła dziecka do sportu i nie spowodowała poczucia beznadziejności oraz braku celu w uprawianiu sportu. Porażki są częścią sportu, tak jak są częścią ludzkiego życia i opanowanie ich jest konieczne do zdrowego funkcjonowania naszej psychiki, którą sport rozwija równie mocno jak naszą fizyczność.
Po przeżyciu porażki, warto pamiętać o sukcesach. Należy się nimi cieszyć i świętować. To nagroda za wykonaną pracę i należy ją celebrować. Mogą to być malutkie rzeczy, które są ważne dla dziecka np. pochwała, słowa ”jesteś wspaniały, jesteś najlepszy”, które będą budowały pewność siebie i będą dawały radość i zachętę do dalszych treningów. Taka motywacja bardzo procentuje w przyszłości. O ile zachwyt ze zwycięstwa jest u nas naturalny i nie trzeba go ćwiczyć, pamiętajmy, żeby uczyć pogratulowania przeciwnikowi i podziękowania za grę. Zasady fair play są uniwersalne i wprowadzając je do naszego życia za młodu, zostaną z nami do końca czyniąc z nas ciekawszymi lepszymi ludzi.
Jest wiele zalet uprawiania sportu przez dzieci i młodzież. Chociaż ich aspekty wychowawcze nie tylko w przypadku najmłodszych możemy dostrzec, u dorosłych, którzy rozpoczynają treningi również. Do najważniejszych z nich należą: wyrabianie poczucia odpowiedzialności i dyscypliny, nauka zarządzania swoim czasem co przekłada się na organizowanie przestrzeni wokół siebie i na rozwój wiedzy o higienie osobistej. Wzrasta poziom wiedzy ogólnej. Przy każdym działaniu, na każdym treningu dowiadujemy się czegoś nowego o nas samych i o świecie przez co ubogaca się słownictwo oraz kultura wypowiedzi. Wraz z rozwojem tężyzny fizycznej poprawia się koordynacja ruchowa, ciało jest zdrowsze i mocniejsze. Nie można pominąć wpływu treningów na charakter, który się stabilizuje, np. wyładowanie nadwyżek energii pomaga zachować koncentrację na dłużej, natomiast tych, którzy mają za mało chęci do działania wiele ćwiczeń energetyzuje, przez co stają się bardziej otwarci. Nie bez znaczenia jest budowanie umiejętności współpracy z innymi, postrzeganie siebie jako części zespołu, w którym każdemu zależy na wspólnym osiągnięciu celu. Często zawiązują się trwałe i wartościowe przyjaźnie, które trwają przez lata.
Współpraca z trenerem
Nieoceniona jest rola trenera i wychowawców prowadzących zajęcia sportowe. Poza ich fachową wiedzą o dyscyplinie liczy się doświadczenie pedagogiczne. To oni są wzorem do naśladowania, nadają kierunek nauce i treningom. Muszą zwrócić uwagę na mocne i słabe strony, ich zadaniem jest dotarcie do młodego człowieka w taki sposób, żeby nie zostać zignorowanymi. Powinni umieć zaciekawić nawet wtedy, gdy korygują postawę. Po stronie trenera jest zbudowanie relacji, w której uczeń zaufa i zacznie wykonywać polecenia. Jeśli młody sportowiec dostrzeże związek pomiędzy uwagami prowadzącego a swoimi sukcesami zapewne ominie do zbędna seria prób i błędów. Uczy to też konsekwentnego trzymania się planu działania, zwłaszcza wtedy, gdy zgubna droga na skróty wydaje się tak bardzo kusząca.
Rzetelna pedagogiczna praca trenerska ma ogromny wpływ na profilaktykę uzależnień u młodzieży. Wychowawcy i instruktorzy dużo czasu spędzają z dziećmi, znają ich, budują z nimi relacje oparte na szacunku i to właśnie oni mogą wyjaśnić na czym polega doping, jak bardzo jest zguby dla organizmu i w konsekwencji dla wyników sportowych. Również od nich może wychodzić propagowanie zdrowych nawyków, wiedza o odżywianiu podczas różnych cyklów i etapów życia oraz o wpływie używek.
A może żeglowanie?
Nasze położenie geograficzne świetnie wpasowuje się w żeglarstwo, które jest dobrym przykładem sportu dla dzieci i młodzieży jest żeglowanie. Szeroki dostęp do morza i duża liczba jezior w Polsce sprawiają, że oferta szkółek żeglarskich, obozów żeglarskich i windsurfingowych robi się coraz bogatsza.
To naprawdę wspaniały sport i pasja na lata. Pierwsze kroki z łódką można stawiać już na początku szkoły podstawowej. Niewątpliwym atutem jest nauka pływania, która ogólnie rozwija i wzmacnia dziecko. Dba o prawidłową postawę i prosty kręgosłup. Oswaja z wodą i jednocześnie uczy jak się w niej zachowywać, tak żeby być bezpiecznym. Żeglowanie poprzez naukę panowania nad łódką i kierowania nią, zmusza do myślenia o całości otaczającej nas przestrzeni, o naturze wokół nas, o wodzie na której jesteśmy i o innych współuczestnikach wyprawy. Wszyscy razem dostosowują się do siebie, dbają o siebie nawzajem i dostrzegają swój potencjał oraz zalety współpracy. Jeśli się dogadują żeglowanie jest nieopisaną przyjemnością. Nie da się tego sportu uprawiać w hali, nie da się schować za kolegą na ławce rezerwowych i zatopić w smartfonie. Na łodzi każdy ma przypisane zadanie do wykonania, cały czas należy skupiać uwagę i cieszyć się kontaktem z naturą. Na łodzi zaczyna się kreowanie marzeń o sportowych sukcesach podczas olimpijskich regat lub po prostu o wspaniałych wakacjach nad wodą.
Warto pamiętać, że żeglarstwo jest również sportem paraolimpijskim, w którym polskie załogi zaczynają odnosić coraz większe sukcesy.
Edukacyjnie żeglarstwo wspiera wiele nauk przyrodniczych. Z każdą wyprawą dostrzegamy co żyje w wodzie, czym różnią się linie brzegowe, jak wyglądają zbiorniki wodne. Później w dalszych podróżach poznajemy nowych ludzi, nowe kraje i zwyczaje, rozwijamy się społecznie. Poznajemy historię i geografię nowych miejsc. Nocą obserwujemy gwiazdy i uczymy się topografii nieba. Nauki techniczne też nie są obojętne dla żeglarstwa, sposoby budowania i naprawiania łodzi mogą stać się nową pasją dla młodych inżynierów.
Żeglarstwo może nie jest najtańszym sportem, ale znowu nie jest najdroższym. Na pewno żeglarskie hobby procentuje nowymi przygodami na świeżym powietrzu, nowymi znajomościami i pięknymi miejscami, które odwiedzimy. Na pewno to dobry cel na zbieranie i odkładanie pieniążków na świetne wakacje, co dodatkowo wesprze edukację finansową młodych ludzi.
